I. Wprowadzenie
Utopia, pochodzące od greckich słów "ou" (nie) i "topos" (miejsce), oznacza dosłownie "nieistniejące miejsce". W filozofii termin ten jest używany do opisania idealnego społeczeństwa lub świata, w którym wszystkie problemy zostały rozwiązane, a ludzie żyją w harmonii. Koncepcje utopijne można znaleźć w pracach wielu filozofów, teologów i myślicieli politycznych, od starożytności po czasy nowożytne.
Te idealne społeczeństwa często były używane jako narzędzia krytyki istniejących społeczeństw, wskazując na ich wady i sugerując, jak można by je poprawić. Utopie były też miejscem eksperymentów myślowych, w których filozofowie mogli przedstawiać i badać różne idee na temat dobra, sprawiedliwości, wolności i innych kluczowych koncepcji filozoficznych.
II. Źródła do pogłębienia wiedzy o nauce i uczeniu się oraz analizowaniu źródeł naukowych
Filozofowie odnoszący się do koncepcji utopii:
Każdy z wymienionych poniżej filozofów w pewien sposób wpłynął na dyskusję na temat utopii, prezentując własne koncepcje idealnego społeczeństwa lub krytykując utopijne wizje innych. Ich prace stanowią fundament dla współczesnych dyskusji na temat możliwości i ograniczeń utopijnego myślenia. Kolejność ich przestawienia nie wynika z wagi wkładu w rozwój rozumienia tego pojęcia, więc spokojnie możesz wybierać zgodnie z własnymi preferencjami!
Tommaso Campanella:
Dzieło: Miasto Słońca (La città del Sole, 1602)
Campanella przedstawił w swoim dziele utopijną wizję idealnego społeczeństwa, w którym dobra są wspólnie dzielone, nie istnieje własność prywatna, a życie jest harmonijnie zorganizowane pod względem społecznym, ekonomicznym i kulturalnym.
Thomas More:
Dzieło: Utopia (1516)
W swoim najsłynniejszym dziele, More opisuje fikcyjną wyspę, na której społeczeństwo żyje w harmonii i równości, z daleka od skorumpowanych struktur Europy. Jest to jedno z pierwszych dzieł literatury, które w ogóle zajmowało się tematem utopii.
Platon:
Dzieło: Państwo (Politeia)
W swoim dziele Platon przedstawia wizję idealnego państwa rządzoną przez filozofów-krolów, w którym harmonia i dobro ogólnie dostępne są wartościami nadrzędnymi.
Karl Marx i Friedrich Engels:
Dzieło: Manifest komunistyczny (1848)
Choć Marx i Engels nie przedstawili bezpośrednio wizji utopijnego społeczeństwa, ich koncepcja komunizmu jako społeczeństwa bez klas i bez wyzysku jest często interpretowana jako utopia.
Ernst Bloch:
Dzieło: Zasada nadziei (Das Prinzip Hoffnung, 1954-1959)
Bloch analizuje różnorodne wizje utopijne w historii i kulturze, twierdząc, że ludzka nadzieja i pragnienie lepszego świata są fundamentalnymi składnikami ludzkiej natury i kultury.
Książki i dokumenty
Nowy wspaniały świat - Aldous Huxley Choć jest to powieść dystopijna, przedstawia ona społeczeństwo, które wielu uważało za utopię. Huxley bada konsekwencje społeczeństwa, w którym wszyscy obywatele są "szczęśliwi", ale pozbawieni wolności i indywidualności.
Deklaracja praw człowieka i obywatela - Jean-Jacques Rousseau Choć nie jest to bezpośrednio utopia, Rousseau przedstawia w niej swoją wizję idealnego społeczeństwa opartego na równości i wolności.
News from Nowhere - William Morris Utopijna wizja społeczeństwa komunistycznego, w którym ludzie żyją w zgodzie z naturą.
The Dispossessed - Ursula K. Le Guin Powieść sci-fi przedstawiająca społeczeństwo anarchistyczne na odległej planecie, kontrastujące z bardziej hierarchicznym społeczeństwem na Ziemi.
Filmy:
Gattaca - Reżyser: Andrew Niccol Choć film ten jest bardziej dystopią niż utopią, prezentuje środowisko, w którym genetyka decyduje o przyszłości jednostki w społeczeństwie. Film skupia się na dążeniu głównego bohatera do przekroczenia granic narzucanych mu przez społeczeństwo oparte na genetyce.
Wyspa - Reżyser: Michael Bay Film przedstawia futurystyczne społeczeństwo, w którym ludzie są klonami, produkowanymi w celu dostarczenia organów dla swoich "oryginałów". Choć początkowo wydaje się to być utopią, ostatecznie odkrywane są mroczne tajemnice tego świata.
Czasopisma:
Utopian Studies Jest to recenzowane czasopismo akademickie poświęcone badaniom nad utopią i dystopią we wszystkich ich formach. Publikowane są tam artykuły na temat historycznych i współczesnych wizji idealnych społeczeństw, analizy literatury utopijnej oraz recenzje książek związanych z tematyką.
Science Fiction Studies Czasopismo poświęcone analizie literatury i filmów science fiction, w tym utopijnych i dystopijnych wizji przyszłości.
Strony internetowe:
The Utopian World Championship - http://utopianwc.com/info/main.asp Międzynarodowy konkurs, w którym uczestnicy prezentują swoje wizje idealnego społeczeństwa. Strona zawiera archiwum wszystkich zgłoszonych tekstów oraz dyskusje na ich temat.
The Society for Utopian Studies Organizacja naukowa poświęcona badaniom nad utopią, która organizuje konferencje, publikuje czasopismo oraz prowadzi różne działania promujące studia utopijne.
Utopia and Dystopia in Literature and Culture Portal edukacyjny poświęcony literaturze i kulturze utopijnej i dystopijnej. Zawiera recenzje, esejy, materiały dydaktyczne oraz bazę danych dotyczącą literatury utopijnej.